İşyurtları Kurumu, gelirlerini her geçen yıl daha da artırarak toplam bütçe gelirini 2,5 milyara yükseltmiş durumda. Teşkilat yapılanmasının merkez ve taşra olarak ayrıldığı kurumda bütçe de aynı yapıya uygun hazırlanmakta. Merkez bütçe gelirleri daha çok hazine yardımı, kiralar, faizler, bağışlar vb.’den oluşmakta ve 2015 itibarıyla 1,3 milyarı aşmış durumdadır. Taşra bütçesi de ağırlıkla işyurtları üretim ve hizmet satış gelirlerinden oluşmakta ve 2015’te –son iki yıl göz önüne alındığında %43 artarak– 1,1 milyara yaklaşmıştır.
İşyurtları kurumunun gelir-gider kalemlerini incelemeden önce, öncelikli olarak, 1997’de yasalaşan 4301 sayılı Ceza İnfaz Kurumları ile Tutukevleri İşyurtları Kurumunun Kuruluş ve İdaresine İlişkin Kanun’da tanımlanan haliyle kurumun kuruluş amacını tekrarlamakta fayda var: “Hükümlü ve tutukluların meslek ve sanatlarının korunup geliştirilmesi veya bir meslek ve sanat öğrenmeleri amacına yönelik olarak çalışmalarını sağlamak üzere; işyurtları açmak ve bunların bütün mali ve idari işlerini bir merkezden düzenlemek ve yönetmek amacıyla Adalet Bakanlığına bağlı Ceza İnfaz Kurumları ile Tutukevleri İşyurtları Kurumu kurulmuştur.” (Madde 1)
1997’de 3214 mahpusun çalıştırılmasıyla başlayan süreç, 2001’de İşyurtları Kurumuna 200 trilyon TL döner sermaye tahsis edilmesiyle (Madde 7 Değişik birinci fıkra) hızlanmıştır. Bu sermaye girdisiyle kurumda büyüme hızlanmış, 2003’te 5400 olan mahpus istihdamı, 12 yılda 40.250’ye ulaşmıştır. Bu tarihte işyurtları kurumu toplam bütçesi 243.000.000 YTL iken, 2015’te ise aşağıdaki rakamlara yükselmiştir (TL olarak):
Merkez Bütçe Gelirleri : 1.317.384.602
Taşra Bütçe Gelirleri : 1.119.781.203
İşyurtları Kurumu Toplam Bütçe Geliri : 2.438.764.950
İşyurtları Kurumu 2015 Faaliyet Raporu’nda bu gelirler altı ana başlıkta yer almaktadır, ancak Sermaye Gelirleri ve Alacaklardan Tahsilat başlıklarında bir gelir söz konusu olmadığından dört başlıkta irdelemek mümkündür:
- Vergi Gelirleri (224.968.595 TL), harçlar, başka yerde sınıflandırılamayan vergiler ve diğer harçlar bu gelir kalemi içerisindedir.
- Teşebbüs ve Mülkiyet Gelirleri (1.098.246.383 TL), mal ve hizmet satış gelirleri, taşınır ve taşınmaz kira gelirleri ile diğer teşebbüs ve mülkiyet gelirleri bu başlıkta yer almaktadır.
- Alınan Bağış ve Yardımlar ile Özel Gelirler (1.038.715.214 TL), merkezi yönetim bütçesine dahil hazine yardımı ile kurum ve kişilerden alınan bağış ve yardımlardan oluşmaktadır.
- Diğer Gelirler (76.834.727 TL), faiz gelirleri, para cezaları ile diğer çeşitli gelirler bu grup içerisinde tanımlanmıştır.
Mahpus emeğinin kullanılması sonucu oluşan gelir kalemi, raporda, Mal ve Hizmet Satış Gelirleri başlığında yer almaktadır (TL olarak):
Mal ve Hizmet Satış Gelirleri Toplam: 1.074.441.132
Mal Satış Gelirleri: 926.022.614
İşyurtları Kantin Satış Gelirleri 556.453.686
Diğer Mal Satış Gelirleri 368.893.759
Kitap, Yayın vb. Satış Gelirleri 11.773
Şartname, basılı evrak, form satış gelirleri 663.395
Hizmet Gelirleri: 148.418.518
Sosyal Tesis İşletme Gelirleri 58.011.079
Otopark İşletmesi Gelirleri 5.061.768
Sergi ve Fuar Gelirleri 250.000
Diğer hizmet gelirleri 85.094.737
Tüm bu gelirler nereye harcanıyor sorusuna cevap vermek için –diğer fon ve kurumların da başına geldiği gibi– ilgili kanunda 2004 yılında yapılan bir değişikliğe dikkat çekmek gerek. Yapılan değişiklik sonucu oluşan, 4301 sayılı Kanunun 7. Maddesi’nin değişik altıncı fıkrası şöyledir: “İşyurtları Kurumu bütçesinden, İşyurtları Kurumu Yüksek Kurulunca belirlenen miktar ve esaslar dahilinde; Kurumun hizmet ve çalışmalarının yürütülmesiyle ilgili her türlü döşeme, demirbaş, makine, teçhizat, kara, hava ve deniz taşıtları alımı, bakımı, onarımı, işletilmesi ve diğer tüm giderleri ile Bakanlık merkez ve taşra teşkilâtı ile bağlı kuruluşlarının bina alım, inşa, onarım, demirbaş, araç, gereç ve sair her türlü ihtiyaçları için harcama yapılabilir. Harcanmayan kısımlar, İşyurtları Kurumunun ertesi yıl bütçesine devredilir. Şu kadar ki, ceza ve infaz kurumları ve tutukevlerinin ihtiyacı için ayrılacak tutar, işyurtları öz gelirlerinin %90’ından az olamaz.”
Böylece mahpuslara meslek öğretmek veya mesleklerini koruyup geliştirmek için çalışmalarını sağlamak üzere oluşmuş bir kurumun gelirleri, Adalet Bakanlığına yeni adliye sarayları, hapishaneler, binalar yapmak ya da mevcutlarını yenilemek, onarmak üzere tahsis edilmiştir, tıpkı işçilerden kesilen ve işsiz kaldıklarında onlara verilmesi gereken fonun işverene teşvik olarak verilmesi gibi.
İşyurtları Kurumu 2015 Faaliyet Raporunda merkez ve taşra giderleri şu şekildedir (TL olarak):
Merkez Bütçe Giderleri Toplam: 1.293.804.596
Ceza İnfaz Kurumları İnşaatları 482.720.886
Adliye İnşaatları 366.769.300
Ceza İnfaz Kurumları Cari Harcama 204.413.206
Adliye Cari Harcama 143.178.706
Ceza İnfaz Kur. Mak.Tec.Tefrişat Donatım 21.488.452
Adliye Mak. Tec. Tefrişat Donatım 45.458.538
Ceza İnfaz Kurumları Büyük Onarım 1.030.560
Adliye Büyük Onarım 15.259.310
Ceza İnfaz Kurumları Etüt-Proje 3.037.717
Adliye Etüt-Proje 4.872.790
Ceza İnfaz Kur. Men.Mal Onarım Giderleri 5.564.880
Adliye Menkul Mal Onarım Giderleri 10.251
Taşra Bütçe Giderleri Toplam: 963.203.636
Mal ve Hizmet Alımları 923.216.685
Personel Giderleri 24.927.102
Sermaye Giderleri 12.355.274
Güv. Kur. Devlet Pirimi Ödemeleri 2.704.574
Peki, elde edilen bu gelirden 2015’te çalışan 40.250 mahpus ne kadar pay almıştır?
Mahpuslara Ödenen Toplam Yevmiye : 23.287.438 TL
Mahpuslar İçin Ödenen Toplam SGK Pirimi : 2.435.667 TL
Çalışan mahpuslara ödenen bu rakama, yılsonunda ödenen kâr payı eklendiğinde dahi adliye tefrişat donatım rakamına ulaşamayacağı açıktır. Hapishaneden tahliye olanların tekrar hapishaneye geri dönme oranının toplamda %30’u, çocuklarda ise İzmir Çocuk Ağır Ceza Mahkemesi Hâkimi İbrahim Altıtaş’ın ifadesiyle %65’i bulduğu bir sistemde, bu gelirlerin amacına uygun kullanılmak yerine, yeni hapishanelerin yapımında kullanılması mevcut zihniyeti göstermesi açısından önemlidir. Oysa çalışan mahpusun ücret ve haklarının iyileştirilerek, hapishaneden çıktıktan sonra kendilerini daha donanımlı ve güvenli hissedecekleri şartların hazırlanması, yeni hapishaneler yapmaktan çok daha önemli ve elzemdir.
Bir cevap yazın